ماده 198 قانون مدنی

ممکن است طرفین یا یکی از آنها به وکالت از غیر اقدام بنماید و نیز ممکن است که یک نفر به وکالت از طرف متعاملین این اقدام را به عمل آورد.

تفسیر ماده 198 قانون مدنی

+ “ممکن است طرفین یا یکی از آنها به وکالت از غیر اقدام بنماید …”: اشخاص همچنانی که می‌توانند طرف عقد قرار گیرند و خود را متعهد و یا متعهدله سازند، می توانند به وسیله نماینده خود این عمل را انجام دهند. مثلا کسی به وکالت خانه دیگری را می فروشد و یا خانه همسایه را برای او می خرد. وکیل که قرارداد منعقد می سازد واسطه در اعلام قصد انشاء از طرف کسی که او وکالت دارد نیست، بلکه وکیل به وسیله قصد انشاء استقلالی خود معامله می نماید و از طرف متعهد یا متعهدله نمایندگی در ایجاد اراده حقیقی و اراده انشائی دارد.[1]

+ “… و نیز ممکن است که یک نفر به وکالت از طرف متعاملین این اقدام را به عمل آورد.”: بند آخر ماده ناظر به موردی است که یک نفر به وکالت از جانب طرفین معامله انشاء عقد کند. با اینکه در این مورد وجود دو اراده اعتباری است، قانونگذار صحت معامله را پذیرفته است و نظر به وحدت ملاک می توان صحت معامله با خود را نیز از آن استنتاج کرد.[2]

+ آیا یک نفر می‌تواند وکیل طرفین عقد باشد؟ توافق دو اراده می تواند به دو اعتبار در یک نفر پیدا شود و او به اعتباری متعهد و به اعتبار دیگر متعهدله باشد و به هر یک از آن دو اعتبار، اراده بنماید و تعدد اعتبار کافی است.[3]

+ در معامله تعدد اعتباری طرفین و وجود دو اراده بر حسب اعتبار کافی است. هنگامی که یک شخص هم ایجاب و هم قبول را می گوید، ولی به اعتباری موجب و به اعتبار دیگر قابل است، چنانکه ایجاب را از جانب خود و قبول را به نمایندگی از دیگری واقع می‌کند، یا در ایجاب نمایندگی از یک شخص و در قبول نمایندگی از شخص دیگری دارد، تعدد اعتباری وجود دارد و همین تعدد برای صحت عقد کفایت می‌کند.[2]

+ مفاد ماده 198 قانون مدنی ویژه وکالت نیست و در نمایندگی قانونی و قضایی نیز اجراء می‌شود.

+ در عقدی که به نمایندگی واقع می‌شود، تراضی به ارادۀ نماینده انجام می‌پذیرد و آثار عقد دامنگیر اصیل می‌گردد.

+ تعدد اعتباری اراده و سازنده عقد، یعنی حرکت اراده یک شخص که در مقام دو طرف قرار گرفته است به جای هر یک از دو اراده طرفین، می‌تواند در عالم حقوق تشکیل عقد را سبب شود. به این ترتیب، شخص واحد نقش دو طرف عقد و اراده او نقش اراده دو طرف را در انشای عقد ایفا می‌کند.