ماده 504 قانون مدنی

هرگاه مستاجر به موجب عقد اجاره مجاز در بنا یا غَرس بوده، موجر نمی‌تواند مستاجر را به خراب کردن یا کندن آن اجبار کند و بعد از‌ انقضاء مدت، اگر بنا یا درخت در تصرف مستاجر باقی بماند، موجر حق مطالبه اجرت‌المثل زمین را خواهد داشت و، اگر در تصرف موجر باشد، مستاجر ‌حق مطالبه اجرت‌المثل بنا یا درخت را خواهد داشت.

تفسیر ماده 504 قانون مدنی

+ مفاد این ماده با ماده 540 قانون مدنی تعارض دارد:

ماده 504 قانون مدنی ناظر به بقای بنا و درخت است؛ تاسیسی که پس از پایان مدت اجاره مدت‌ها باقی می‌ماند و اذن در ایجاد آن نیز با ملاحظه همین اقتضای دوام داده می‌شود و موجر را پای‌بند می‌کند. چنین اذنی تنها ایجاد اباحه نمی‌کند؛ به مستاجر حق داشتن بنا یا درخت را بر روی زمین می‌دهد.

ولی ماده 540 قانون مدنی ناظر به زراعت است، بر این پایه که تا پایان مدت مزارعه می‌رسد و از زمین کنده می‌شود. پس، اگر زراعت اتفاقاً نرسیده باشد، طبیعی است که عامل حقی بر ادامه انتفاع از زمین را ندارد و نمی‌تواند، برخلاف پیش‌بینی و بنای تراضی دو طرف، آن را در زمین نگاهدارد.

– بر مبنای این پیشنهاد، اگر در اجاره نیز موجر اذن به زراعتی دهد که به طور معمول تا پایان مدت اجاره آماده کندن می‌شود، پس از پایان اجاره باید ازاله شود، هرچند اتفاقاً نرسیده باشد.

– در مزارعه نیز، هرگاه برای زراعتی باشد که ریشه آن باقی می‌ماند یا تا پایان مزارعه نمی‌رسد، مزارع نمی‌تواند ازاله آن را بخواهد و باید حقی را که به عامل داده است محترم بدارد.[1]