تعدد و تکرار جرم (کیفیات مشدده جرم)

کیفیات مشدده

سبب‌های تشدید مجازات کیفیات و اوصافی است که قانونگذار تعیین می‌کند و دادرس به محض احراز آن‌ها به حداکثر و یا بیش از حداکثر مجازات مقرر در قانون برای همان جرم حکم می‌دهد.[1]

+ کیفیات مشدده به دو دسته کیفیات مشدده خاص و کیفیات مشدده عام تقسیم می‌شود:

الف) کیفیات مشدده خاص

کیفیات مشدده خاص، کیفیاتی هستند که در جرایمی خاص که قانونگذار آن ها را مشخص کرده است موجب تشدید مجازات می‌شود.

– کیفیات مشدده خاص به دو دسته تقسیم می‌شوند:

+ کیفیات مشدده شخصی:

کیفیاتی که در بزهکار (شامل مباشر، معاون و شرکای جرم یا بزه‌دیده) باشد که موجب تشدید مجازات شخصی می‌شود را کیفیات مشدده شخصی می‌گویند.

← از جمله مصادیق کیفیات شخصی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• شغل و سمت مرتکب (مواد 527،532،543،596، 659 ق.م.ا.ت)
• مستی (ماده 718 قانون مجازات اسلامی (تعزیرات))
• کفر (ماده 224 قانون مجازات اسلامی)
• احصان (مواد 225 و 230 قانون مجازات اسلامی)
• سردستگی (ماده 130 قانون مجازات اسلامی)
• نداشتن پروانه رانندگی (ماده 718 قانون مجازات اسلامی (تعزیرات))

---

+ کیفیات مشدده عینی:

کیفیات مشدده عینی، وقایع خارجی هستند که با فعل مادی جرم همراه می شوند و بدون توجه به خصوصیات شخصی مجرم باعث تشدید مجازات می‌شوند.

← از جمله مصادیق کیفیات عینی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• کیفیات ارتکاب جرم مانند عنف، آزار، جرح و … (مواد 546، 547، 652 ق.م.ا.ت و 224 ق.م.ا)
• زمان و مکان ارتکاب جرم (ماده 580 ق.م.ا.ت)
• به کار بردن اسلحه (ماده 607 ق.م.ا.ت)
• اجتماع و تبانی (ماده 620 ق.م.ا.ت)

---

 

ب) کیفیات مشدده عام:

کیفیات مشدده عام شامل، تعدد جرم و تکرار جرم می‌باشد:

1) تعدد جرم (مواد 131 تا 135)

+ تعدد جرم عبارت است از ارتکاب جرایم متعدد، بدون آنکه علیه متهم، برای اتهامات متعدد پیشین خود، محکومیت کیفری قطعی صادر شده باشد؛ خواه جرایم متعدد در فواصل کوتاهی ارتکاب یافته باشد، چندانکه زمان برای تعقیب و محکومیت متهم کافی نبوده، خواه متهم متواری بوده و یا جرایم او به دلایل گوناگون کشف نشده باشد.[2]

+ انواع تعدد جرم:

الف) تعدد مادی (واقعی یا عینی یا حقیقی):

+ تعریف تعدد مادی: جرایم متعدد به شرطی که در فواصل ارتکاب آن ها درباره هیچ یک حکم محکومیت قطعی صادر نشده باشد وصفی را پدید می‌آورند به نام تعدد واقعی.[4]

نکته: بطور مثال شخصی دیگری را ربوده و در مکانی محبوس می کند، سپس اشیای گران قیمت همراه او را به سرقت می برد. فعل او واجد وصف تعدد مادی است و در قانون همچین جرمی دارای عنوان مجرمانه خاص نیست.(ارشد 95)

 

ب) تعدد معنوی (اعتباری یا مفادی یا روانی):

+ تعریف تعدد معنوی:  مقصود از تعدد اعتباری جرایم، شمول چند وصف جزایی بر فعل یا ترک فعل واحد است. به این معنی که گاه فعل یا ترک فعل واحد نقض چندین ماده از قوانین کیفری محسوب شده و به نظر چنین می رسد که جرایم متعدد ارتکاب یافته است.[5]

به زبان ساده می‌توان گفت شخصی مرتکب جرمی می‌شود که آن جرم (فعل یا ترک فعل) باعث ایجاد چند عنوان مجرمانه می شود. یا می‌توان گفت رفتار واحد، دارای عناوین مجرمانه متعدد باشد.

ج) تعدد نتیجه:

مقصود از تعدد نتیجه آن است که بزهکار مرتکب یک عمل مجرمانه می‌گردد اما از فعل یا ترک فعل او چند نتیجه مجرمانه مجزا حاصل می شود.[7]

+ بند چ ماده 134 : در صورتی که در جرایم تعزیری، از رفتار مجرمانه واحد، نتایج مجرمانه متعدد حاصل شود، مرتکب به مجازات جرم اَشد محکوم می‌شود.

مثال: الف عمدا با ایراد ضربه ای به خودروی ب موجب تخریب خودرو و ایراد آسیب جسمانی عمدی به ب می شود. در صورت عدم امکان قصاص با وجود سایر شرایط قانونی، حکم الف از باب مجازات تعزیری این دو جرم، به مجازات جرم اشد طبق بند چ ماده 134 محکوم می شود. و این یک تعدد نتیجه است که از فعل ضربه به خودرو دو نتیجه، تخریب خودرو و آسیب جسمانی حاصل شده است.(ارشد 1401)

تعدد جرم حدی (132–133-135)

در جرایم موجب حد، تعدد جرم، موجب تعدد مجازات است

 

2) تکرار جرم ( 136 تا 139)

تکرار جرم وصف افعال کسی است که به موجب حکم قطعی لازم الاجرا از یکی از دادگاه های ایران محکومیت کیفری یافته و بعداً مرتکب جرم دیگری شده است که مستلزم محکومیت شدید کیفری است.[3]

---

نکته: در تکرار جرم هر دو مجازات جرایم باید اجرا شود.

---

+ تفاوت تعدد جرم و تکرار جرم:

• وجود سابقه محکومیت کیفری (شرط تحقق تکرار جرم)
• در تعدد جرم، جرایم متعدد قبل از صدور حکم قطعی اتفاق می افتد.
• تکرار جرم برای زمانی است که ارتکاب جرم بعد از صدور حکم قطعی است.
• ملاک قاعده تکرار جرم؛ اجرای حکم در جرایم حدی، و صدور حکم قطعی در جرایم تعزیری.

---

 

تکرار جرم حدی (136)

هرگاه کسی 3بار مرتکب یک نوع جرم موجب حد شود و هر بار حد آن جرم بر او جاری گردد، حد وی در مرتبه چهارم اعدام است.

 

» مجازات اشد یا اشد مجازات چیست؟

در این شیوه، به یک یک اتهام های مرتکب رسیدگی می شود و با احراز تعدد جرم، برای هر یک مجازات جداگانه تعیین و فقط مجازات شدیدترین آن ها در نظر گرفته می شود.[6]

+ مثلا در جایی که مرتکب دارای دو مجازات (3 تا 18 ماه حبس) و (45 روز تا یک سال حبس) می باشد با رعایت تعدد جرم، مجازات اشد، (45 روز تا یک سال حبس) می باشد که قاضی می‌تواند بین اقل و اکثر آن حکم دهد.

[ موضوع مرتبط: مجازات اشد ]