وفای به عهد (مواد 265 تا 282 قانون مدنی)

+ به محض اینکه متعهد به عهد خود وفا کرد، تعهد از بین می رود و بدیهی است که متعهدله نمی تواند اجرای مجدد آن را مطالبه کند.

+ مواردی مهم در وفای به عهد، که لازم است طبق قانون رعایت شود تا ایفای دین محقق و تعهد ساقط و ذمه تعهد بری گردد شامل موارد زیر است:

1. تادیه کننده
2. شخصی که دین باید به او تادیه شود
3. مورد تادیه
4. زمان و مکان و هزینه های تادیه

+ وفای به عهد به واقعه حقوقی بیشتر می‌ماند تا به عقد و تنها دو رکن اساسی دارد:

1) وجود تعهدی که باید اجرا شود

2) اجرای آن برطبق مفاد قرارداد و تعهد

خواه به اراده مدیون و توافق با طلبکار باشد یا بدون آگاهی آنان. ولی، از آنجا که اجرای تعهد بستگی به مفاد و طبیعت آن دارد، گاه این اجرا مستلزم وقوع عمل حقوقی یا قراردادی است که باید به وسیله یکی از آن دو یا شرکت دو طرف انجام شود: مانند تعهد به فروش مال، که با وقوع بیع بین دو طرف اجرا می گردد.[اعمال حقوقی-کاتوزیان-ش212]

نکته: اجرای تعهد (وفای به عهد) بر طبق قاعده واقعه حقوقی است و استثنائاٌ ممکن است عمل حقوقی باشد.

نکته: تعهد از دو جزء «دین» و «التزام به تادیه» تشکیل شده است:

• شخص، هم مدیون است و هم التزام به تادیه دارد.
• شخص، مدیون است ولی التزام به تادیه ندارد (تعهد طبیعی).(ماده 266 ق.م)
• شخص، مدیون نیست بلکه تنها التزام به تادیه دارد که می تواند قانونی باشد (ماده 317 ق.م) و یا به حکم قرارداد (ماده 723 ق.م) مانند مسئولیت تضامنی.

ماده 265 قانون مدنی:

نکته: اگر شخصی مبلغی را بدون ذکر عنوان به دیگری بدهد، این پرداخت اصولا ادای دین تلقی می‌شود.

ماده 266 قانون مدنی:

نکته: تعهدی را که برای متعهدله قانوناً حق مطالبه نمی‌باشد ولی اگر متعهد به میل خود آن را ایفا نماید دعوای استرداد او مسموع نخواهد بود، تعهد طبیعی می‌نامند.

نکته: در مورد تعهداتی که برای متعهدله قانوناً حق مطالبه نمی‌باشد (تعهد طبیعی) اگر متعهد به میل خودش (نه از روی اشتباه یا اکراه یا حیله طرف مقابل) مورد تعهد را ایفا کند، نمی تواند آنچه را پرداخت کرده است پس بگیرد.

نکته: مصادیق تعهد طبیعی:

• نفقه اقارب برای زمان گذشته (ماده 1206 قانون مدنی)
• دین مشمول مرور زمان
• صدقه (ماده 807 قانون مدنی)

اول) تادیه کننده

نکته: ایفای دین به وسیله غیرمدیون، بی اذن مدیون ممکن است، اگر مورد تعهد مقید به مباشرت مدیون نباشد.

+ در موردی که طلبکار تعهد را به دیگری انتقال می‌دهد، و در برابر آن مالی می‌گیرد، آنچه پرداخته شده دین انتقال گیرنده بوده است نه مدیون اصلی بنابراین، بعد از انجام معامله انتقال گیرنده می‌تواند به عنوان قائم مقام طلبکار به مدیون رجوع کند.[کاتوزیان- قانون مدنی در نظم حقوق کنونی-م267]

نکته: اگر شخص ثالث بخواهد بعد از پرداخت دین (بدون اذن داین)، حق مطالبه دین از مدیون را داشته باشد، باید با داین قرارداد انتقال طلب را منعقد کند.