ماده 890 قانون مدنی
قانون مدنی » جلد اول: در اموال » کتاب دوم: در اسباب تملک » قسمت چهارم: در وصایا و ارث » باب دوم: در ارث » فصل چهارم: در حجب
قائم مقامی در بین وارثت طبقه دوم و سوم
در بین وراث طبقه دوم، اگر برای متوفی برادر یا خواهر نباشد، اولاد اخوه هر قدر که پایین بروند قائم مقام پدر یا مادر خود بوده با هر یک از اجداد متوفی که زنده باشد ارث می‌برند، لیکن، در بین اجداد یا اولاد اخوه، اَقرَب به مُتَوَفی اَبعَد را از ارث محروم می‌کند.
مفاد این ماده در مورد وارث طبقه سوم نیز مجری می‌باشد.
تفسیر ماده 890 قانون مدنی
+ از ماده 890 و ۸۸۹ قانون مدنی دانسته می‌شود که:
۱) قائم مقام هم درجه مثل هم درجه است پس فرزند میت با پدر و مادر او در یک درجه است و فرزند اخوه با جد و جدة در یک درجه است.
۲) در غیر مورد قائم مقامی، بین درجات رعایت قاعده الاقرب یمنع الابعد می‌شود به موجب آیه «واولوا الارحام بعضم اولی ببعض».[1]
در تمام صور مذکوره در مواد فوق اگر برای میت نه برادر باشد و نه خواهر، اولاد اخوه قائم مقام آنها شده و با اجداد ارث می‌برند: در این صورت تقسیم ارث نسبت به اولاد اخوه بر حسب نسل به عمل می‌آید یعنی هر نسل، حصه کسی را می‌برد که به واسطه او به میت می‌رسد بنابراین اولاد اخوه ابوینی یا ابی حصه اخوه ابوینی یا ابی تنها، و اولاد کلاله امی حصه کلاله امی را می‌برند.
در تقسیم بین افراد یک نسل اگر اولاد اخوه ابوینی یا ابی تنها باشند ذکور دو برابر اناث می‌برد واگر از کلاله می‌باشند بالسویه تقسیم می‌کنند.
در تمام مواد مذکور در این مبحث هر یک از زوجین که باشد فرض خود را از اصل ترکه می‌برد و این فرض عبارت است از نصف اصل ترکه برای زوج و ربع آن برای زوجه. متقربین به مادر هم اعم از اجداد یا کلاله، فرض خود را از اصل ترکه می‌برند. هرگاه به واسطه ورود زوجه یا زوجه نقصی موجود گردد نقص بر کلاله ابوینی یا ابی یا بر اجداد ابی وارد می‌شود.
منابع
1. جعفری لنگرودی، محمدجعفر، مجموعه محشی قانون مدنی، م890، تهران، انتشارات گنج دانش.