ماده 292 قانون مدنی

تبدیل تعهد در موارد ذیل حاصل می‌شود:

۱- وقتی که متعهد و متعهدله به تبدیل تعهد اصلی به تعهد جدیدی که قائم مقام آن می‌شود به سببی از اسباب تراضی نمایند در این صورت متعهد ‌نسبت به تعهد اصلی بری می‌شود.

۲- وقتی که شخص ثالث با رضایت متعهدله قبول کند که دین متعهد را ادا نماید.

۳- وقتی که متعهدله، مافی‌الذمه متعهد را به کسی دیگر منتقل نماید.

تفسیر ماده 292 قانون مدنی

+ داین: طلبکار (متعهدله)

+ مدیون: بدهکار (متعهد)

+ مافی‌الذمه: آنچه بر عهده کسی است.

+ تبدیل تعهد چنانکه از نام آن معلوم می‌شود عبارت است از تبدیل تعهد سابق به تعهد دیگری که جانشین آن می‌گردد.[1]

+ تبدیل تعهد بر سه قسم است:

الف) تبدیل تعهد به وسیله تبدیل دین

تبدیل تعهد به وسیله تبدیل دین هنگامی محقق می‌شود که متعهد و متعهدله با توافق یکدیگر تعهد اصلی را به تعهد جدیدی که جایگزین آن باشد تبدیل نمایند. در این صورت، تعهد اصلی ساقط و متعهد نسبت به آن بری می‌شود (بند اول ماده 292 قانون مدنی). این نوع تبدیل تعهد به نوبه خود به دو قسم تقسیم می‌شود:

1) تبدیل تعهد به وسیله تبدیل مورد دین (تبدیل تعهد از طریق تبدیل موضوع تعهد): ممکن است طرفین قرارداد توافق نمایند که به جای مورد تعهد، چیز دیگری تادیه شود. مثلا به جای قند، شکر تحویل گردد و به جای تدریس زبان انگلیسی، زبان فرانسه تدریس شود.

2) تبدیل تعهد بوسیله تبدیل سبب دین: ممکن است موضوع تعهد تغییر نکند، بلکه تبدیل تعهد ناشی از تبدیل سبب دین باشد، چنانکه کسی به دیگری مبلغی به عنوان اجاره بها یا ثمن معامله بدهکار باشد و سپس طرفین توافق کنند که همان مبلغ به عنوان قرض نزد او بماند. در این صورت، تعهد اول ساقط می‌شود و احکام اجاره یا بیع دیگر درباره مورد تعهد جاری نخواهد بود، بلکه تعهد مشمول احکام قرض خواهد شد.[2]

ب) تبدیل تعهد به وسیله تبدیل مدیون

هرگاه شخص ثالثی با رضایت متعهدله قبول کند که دین متعهد را ادا نماید، دین متعهد اصلی ساقط و تعهد شخص ثالث جای آن را می‌گیرد (بند دوم ماده 292 قانون مدنی). از آنجا که این نوع تبدیل تعهد با عقد قراردادی بین متعهد جدید و متعهدله تحقق می‌یابد، قصد و رضای طرفین لازم است.[2]