ماده 44 قانون مدنی

در صورتی که مالک برای حق اِنتِفاع مدتی معین نکرده باشد حَبس مطلق بوده و حق مزبور تا فوت مالک خواهد بود مگر اینکه مالک‌ قبل از فوت خود رجوع کند.

تفسیر ماده 44 قانون مدنی

+ در قرار حق انتفاع، ضرورت ندارد که مدت ایجاد حق معین شود. مالک می‌تواند به طور مطلق و بدون ذکر مدت، انتفاع از مال خود را به دیگری واگذار کند. در این صورت، مالک می‌تواند، هرگاه که بخواهد، رجوع کند و در هر حال با فوت مالک حق انتفاع از بین می‌رود.[1]

+ حبس مطلق عقدی است جایز و با مرگ و حجر مالک و منتفع منحل می‌شود.[2]

+ اگر برای حبس مطلق مدت معین کرده باشند، عقد حق انتفاع لازم خواهد بود.

+ حبس موبد حق انتفاعی است که در عقد آن، دوام قید شده باشد، و به همین جهت آن را « مؤبد» گویند. حبس مؤبد همانند وقف بوده و مادام که عین باقی است، منافع را از آن منتفع خواهد بود، لذا نمی‌توان در آن شرط عوض نمود و یا حق فسخ قرارداد.

+ در این نوع حق انتفاع، حبس مطلق، بر خلاف اقسام دیگر، مالک حق رجوع دارد و همواره می‌تواند قرارداد حق انتفاع را بر هم زند و هرگاه در مدت حیات خود از حق رجوع استفاده نکرد، با فوت او حق انتفاع ساقط خواهد شد.[3]

+ مطابق قانون مدنی، حق انتفاع در موارد ذیل زایل می‌شود:

1. در صورت انقضاء مدت (ماده ۵۱ قانون مدنی): هر گاه حق انتفاع مقید به مدتی باشد، بدیهی است که با انقضاء مدت این حق زایل خواهد شد.

2. در صورت تلف شدن مالی که موضوع انتفاع است (ماده ۵۱ قانون مدنی): هر گاه مال مورد انتفاع تلف شود، حق انتفاع نیز زایل خواهد شد؛ زیرا وجود حق مزبور متفرع بر وجود عین است و با زوال عین حقی باقی نخواهد ماند.

3. در صورتی که حق انتفاع برای اشخاصی که در حین عقد هنوز به وجود نیامده‌اند به تبع موجود برقرار شود و آنها اصلا به وجود نیایند. در این صورت، بعد از موت منتفع اصلی حق انتفاع زایل خواهد شد (ماده ۴۵ قانون مدنی).

4. در صورتی که حق انتفاع به مدت عمر شخصی برقرار شده باشد و این شخص فوت نماید (مستنبط از ماده ۴۱ قانون مدنی).

5. در صورتی که حق انتفاع بدون تعیین مدت برقرار شده باشد (حبس مطلق) و مالک فوت یا رجوع نماید (ماده ۴۴ قانون مدنی).[3]

+ ۱- حبس مطلق تعیین مدت از شرایط اساسی صحت عقد حق انتفاع نمی‌باشد، بر خلاف آنچه در عقد اجاره است، لذا مالک می‌تواند حق انتفاع از ملک خود را بدون آنکه مدتی برای آن معین کند به دیگری واگذار نماید، این عقد را حبس مطلق گویند.

عقد مزبور جایز است و هر یک از منتفع و مالک می‌تواند هر زمان رجوع نموده عقد را فسخ نماید و مانند عقود جائز دیگر به فوت و جنون هر یک از مالک و منتفع، عقد مزبور منحل می‌گردد. بعضی از فقهاء امامیه بر آنند عقد مزبور مادام که مالک زنده است لازم می‌باشد و بفوت او عقد منحل می‌شود و در صورتی که در عقد حق انتفاع مدت گذارده شود آن عقد لازم خواهد بود.

۲- حبس موبد حبس مؤبد حق انتفاعی است که در عقد آن دوام، قید شده باشد بدین جهت آن را مؤبد گویند: حبس مؤبد مانند وقف می‌باشد و مادام که عین باقی است منافع از آن منتفع خواهد بود.[4]