ماده 91 قانون مدنی

در موارد ذیل منافع موقوفات عامه صرف بِریات عمومیه خواهد شد:

۱- در صورتی که منافع موقوفه مَجهولُ ‌المَصرف باشد مگر اینکه قدر مُتَیَقَّنی در بین باشد.

۲- در صورتی که صرف منافع موقوفه در مورد خاصی که واقف معین کرده است مُتَعَذِر باشد.

تفسیر ماده 91 قانون مدنی

+ بِریات: اقدامات نیکوکارانه

+ مُتَعَذِر: غیر ممکن

+ اگر مصرف منافع موقوفه مجهول باشد، یا صرف منافع در امور خاصی که واقف تعیین کرده است ممکن نباشد، منافع موقوفه در «بِریات عمومیه»، یعنی امور خیر عام‌المنفعه صرف خواهد شد.

از جمله بریات عمومیه صرف درآمد موقوفه در تحقیق و تبلیغ و نشر کتب در زمینه معارف اسلامی و عمران موقوفات است که زیر نظر سازمان اوقاف انجام می شود.[1]

+ مواردی که منافع موقوفات عامه صرف بریات عمومی می شود:

1) در صورتی که معلوم نباشد که موقوفه وقف خاص است و یا وقف عام عایدات آن صرف بریات عمومی می شود.(بنابر مستنبط از ملاک ماده 91 قانون مدنی.)

2) در صورتی که موقوفه از موقوفات عامه است ولی مصرف آن معلوم نیست یعنی مجهول المصرف باشد، هرگاه قدر متیقنی در بین باشد چنانکه محقق باشد که مزرعه برای دانشجویان مدرسه وقف شده ولی معلوم نیست کدام مدرسه است در همان قدر متیقن مصرف می شود.

یعنی عایدات آن به دانشجویان داده خواهد شد و به مصرف دیگری نمی توان رسانید. ولی هرگاه قدر متیقن در بین نیست چنانکه معلوم نباشد برای کدامیک از امور فرهنگ، بهداشت، تبلیغات مذهبی و امثال آن باید مصرف شود به دستور قسمت اول از ماده 91 قانون مدنی صرف بریات عمومی خواهد شد.

یعنى می‌توان تمامى عایدات موقوفه مزبور را در هر یک از امور خیریه مصرف نمود، همچنانکه می‌توان بین آنها تقسیم کرد، زیرا آنچه مسلم است عایدات موقوفه باید در یکى از امور خیریه مصرف شود و چون نمی‌توان دانست کدام یک از آن امور است در هر یک مصرف شود به غرض واقف که صرف در امر خیر است نزدیک خواهد بود.

3) در صورتی که صرف منافع موقوفه در مورد خاص که واقف معین کرده است متعذر باشد، چنانکه واقف در قریه (روستا) زندگانى می‌نموده که در کنار رودخانه کوچکى قرار داشته و اهالى آن براى آمدن به شهر از پلى که بر رودخانه ساخته شده بود میگذشتند، واقف چند دکانى را وقف نموده تا عایدات آن براى تعمیر پل مزبور مصرف شود و بعداً به جهتى از جهات رودخانه خشک شده و کف رودخانه خاک ریخته‌اند و جاده کشیده شده است، چون دیگر عایدات موقوفه براى منظورى که واقف معین نموده متعذر است، صرف بریات عمومى می‌گردد نه صرف تعمیر پل دیگرى، زیرا منظور واقف تعمیر پل قریه خود بوده است.[2]