ماده 92 قانون آیین دادرسی کیفری

تحقیقات مقدماتی تمام جرائم بر عهده بازپرس است. در غیر جرائم مستوجب مجازات‌های مقرر در ماده (۳۰۲) این قانون، در صورت کمبود بازپرس، دادستان نیز دارای تمام وظایف و اختیاراتی است که برای بازپرس تعیین شده است. در این حالت، چنانچه دادستان انجام تحقیقات مقدماتی را به دادیار ارجاع دهد، قرارهای نهائی دادیار و همچنین قرار تامین منتهی به بازداشت متهم، باید در همان روز صدور به نظر دادستان برسد و دادستان نیز مکلف است حداکثر ظرف بیست و چهار ساعت در این باره اظهار نظر کند.

تبصره- در صورت عدم حضور بازپرس یا معذور بودن وی از انجام وظیفه و عدم دسترسی به بازپرس دیگر در آن دادسرا در جرائم موضوع ماده (۳۰۲) این قانون، دادرس دادگاه به تقاضای دادستان و تعیین رئیس حوزه قضائی، وظیفه بازپرس را فقط تا زمان باقی بودن وضعیت مذکور انجام می دهد.

ماده 93 قانون آیین دادرسی کیفریماده 91 قانون آیین دادرسی کیفری

تفسیر ماده 92 قانون آیین دادرسی کیفری

نکته 1- چه زمانی پرونده مستقیماً در دادگاه مطرح می‌شود؟

برخلاف اصل کلی که تحقیقات مقدماتی تمام جرایم بر عهده بازپرس است، در چهار مورد زیر پرونده به طور مستقیم در دادگاه مطرح می‌شود و تحقیقات توسط دادگاه انجام می‌شود:

1. تمام جرایم منافی عفت (اعم از حدی و تعزیری)
2. جرایم تعزیری درجه هفت و هشت
3. تمام جرایم افراد زیر 15 سال شمسی
4. جرایمی که در حوزه قضایی بخش ارتکاب یافته و از جرایم مذکور در ماده 302 قانون آیین دادرسی کیفری یا در صلاحیت دادگاه کیفری دو باشد.

نکته 2- چه زمانی دادیار یا دادستان جایگزین بازپرس می‌شوند؟

در مورد پرونده‌هایی که در دادسرا مطرح می‌شوند (یعنی تمام جرایم به جز موارد ذکر شده در بالا)، اصل بر این است که بازپرس تحقیقات مقدماتی را انجام دهد. اما در صورت کمبود، عدم دسترسی یا معذور بودن بازپرس، به ترتیب زیر عمل می‌شود:

در جرایمی که مشمول مجازات‌های ماده 302 نیستند: دادستان وظایف و اختیارات بازپرس را دارد و می‌تواند این وظایف را به یکی از دادیاران ارجاع دهد.

در جرایمی که مشمول مجازات‌های ماده 302 هستند: بازپرس دیگر دادسرا تحقیقات مقدماتی را انجام می‌دهد. اگر این امر هم امکان‌پذیر نباشد، دادرس دادگاه وظایف بازپرس را انجام می‌دهد.

نکته 3: تفاوت دادیار و بازپرس:

+ قرارهای نهایی دادیار و قرار تامین منتهی به بازداشت متهم باید در همان روز صدور به نظر دادستان برسد. دادستان نیز موظف است حداکثر ظرف 24 ساعت در این باره اظهار نظر کند. در صورت اختلاف نظر بین دادیار و دادستان، نظر دادستان لازم‌الاتباع است.

برخلاف بازپرس، دادیار ملزم به تبعیت از نظر دادستان است. در صورت اختلاف نظر بین بازپرس و دادستان، حل اختلاف با دادگاه صالح است.

+ قرارهایی که اگر توسط بازپرس صادر شود باید به تأیید دادستان برسد (مانند قرار اناطه در ماده 21 قانون آیین دادرسی کیفری)، در صورت صدور توسط دادیار نیز باید به تأیید دادستان برسد.