اماره چیست؟ (اماره قانونی و اماره قضایی)

اماره چیزی است که به واسطه وجود آن وجود چیز دیگری فرض می‌شود و به لحاظ کاشفیت آن از واقع حجت شناخته شده است.

← اماره نتیجه‌ای است که ذهن، برمبنای غلبه و سیر طبیعی امور، از نشانه ها و اوضاع و احوال می‌گیرد تا ظن معقولی بر وجود مجهول خود بیابد، چندان به این قناعت وجدان رسد که به احتمال قوی به واقع دست یافته است. به زبان ساده تر، هرگاه پدیده ای بنابر ظاهر و سیر طبیعی امور، نشانه وجود واقعه ای باشد، آن را در اصطلاح «اماره» وجود آن واقعه می‌نامند.

اماره قانونی

امارات قانونی به دادرس تحمیل می‌شوند؛ بدین معنا که حتی اگر اماره قانونی وجدان او را قانع ننماید ملزم است برابر آن رای صادر نماید؛ البته با تاکید بر این نکته که دلیل و حتی اماره مخالف آن وجود نداشته باشد.

بطور مثال در طبق ماده 162 قانون آیین دادرسی مدنی، در دعاوی تصرف عدوانی و مزاحمت و ممانعت از حق، ابراز سند مالکیت دلیل بر سبق تصرف و استفاده از حق می‌باشد؛ مگر آن که طرف دیگر سبق تصرف و استفاده از حق خود را به طریق دیگر ثابت نماید.

در اینجا ابراز سند مالکیت اماره قانونی است.

اماره قضایی

امارات قضایی همان اوضاع و احوالی است که به نظر قاضی دلیل بر امری شناخته می‌شود، یعنی قاضی از آن اوضاع و احوال نسبت به امر مجهول قطع و یقین پیدا می‌کند و نوعاً صحت اظهارات یکی از طرفین دعوی را برساند.

طبق ماده 255 قانون آیین دادرسی مدنی، اطلاعات حاصل از تحقیق و معاینه محل از امارات قضایی محسوب می‌گردد که ممکن است موجب علم یا اطمینان قاضی دادگاه یا موثر در آن باشد.

پس اطلاعات حاصل از تحقیق و معاینه محل از امارات قضایی محسوب می‌گردد در نتیجه مانند سایر امارات قضایی با اماره مخالف بی‌اثر می‌شود و تاب مقاومت در برابر دلیل را ندارد.

تفاوت اماره قانونی و قضایی

امارات قانونی اوضاع و احوالی است که قانون آن را دلیل بر امری قرار داده باشد. امارات قضایی همان اوضاع و احوالی است که به نظر قاضی دلیل بر امری شناخته می‌شود، یعنی قاضی از آن اوضاع و احوال نسبت به امر مجهول قطع و یقین پیدا می‌کند و نوعاً صحت اظهارات یکی از طرفین دعوی را برساند.