ماده 290 قانون مجازات اسلامی
قانون مجازات اسلامی » کتاب سوم: قصاص » بخش اول: مواد عمومی » فصل اول: اقسام و تعاریف جنایات
جنایت عمدی
جنایت در موارد زیر عمدی محسوب میشود:
الف) هرگاه مرتکب با انجام کاری قصد ایراد جنایت بر فرد یا افرادی معین یا فرد یا افرادی غیرمعین از یک جمع را داشته باشد و در عمل نیز جنایت مقصود یا نظیر آن واقع شود، خواه کار ارتکابی نوعاً موجب وقوع آن جنایت یا نظیر آن بشود، خواه نشود.
ب) هرگاه مرتکب، عمداً کاری انجام دهد که نوعاً موجب جنایت واقع شده یا نظیر آن، میگردد، هرچند قصد ارتکاب آن جنایت و نظیر آن را نداشته باشد ولی آگاه و متوجه بوده که آن کار نوعاً موجب آن جنایت یا نظیر آن میشود.
پ) هرگاه مرتکب قصد ارتکاب جنایت واقع شده یا نظیر آن را نداشته و کاری را هم که انجام داده است، نسبت به افراد متعارف نوعاً موجب جنایت واقع شده یا نظیر آن، نمیشود لکن درخصوص مجنیعلیه، به علت بیماری، ضعف، پیری یا هر وضعیت دیگر و یا به علت وضعیت خاص مکانی یا زمانی نوعاً موجب آن جنایت یا نظیر آن میشود مشروط بر آنکه مرتکب به وضعیت نامتعارف مجنیٌعلیه یا وضعیت خاص مکانی یا زمانی آگاه و متوجه باشد.
ت) هرگاه مرتکب قصد ایراد جنایت واقع شده یا نظیر آن را داشته باشد، بدون آنکه فرد یا جمع معینی مقصود وی باشد، و در عمل نیز جنایت مقصود یا نظیر آن، واقع شود، مانند اینکه در اماکن عمومی بمب گذاری کند.
تبصره ۱- در بند (ب) عدم آگاهی و توجه مرتکب باید اثبات گردد و در صورت عدم اثبات، جنایت عمدی است مگر جنایت واقع شده فقط به علت حساسیت زیاد موضع آسیب، واقع شده باشد و حساسیت زیاد موضع آسیب نیز غالباً شناخته شده نباشد که در این صورت آگاهی و توجه مرتکب باید اثبات شود و در صورت عدم اثبات، جنایت عمدی ثابت نمیشود.
تبصره ۲- در بند (پ) باید آگاهی و توجه مرتکب به اینکه کار نوعاً نسبت به مجنیعلیه، موجب جنایت واقع شده یا نظیر آن میشود ثابت گردد و درصورت عدم اثبات، جنایت عمدی ثابت نمیشود.
« ماده 291 قانون مجازات اسلامی ماده 289 قانون مجازات اسلامی »
تفسیر ماده 290 قانون مجازات اسلامی
+ تعریف قتل عمدی: قتل عمدی، سلب عمدی حیات از شخص زنده است به وسیله شخص دیگر.[1]
+ مقنن در بند «الف» از طرفی، نظر به سوء نیت عام و خاص داشته و از طرف دیگر، جنایت عمدی را از نظر رکن معنوی به سوء نیست معین و نامعین تقسیم میکند.[2]
+ سوء نیت معین، زمانی است که مجرم به طور صریح و روشن ارتکاب جرم را علیه شخص معینی خواسته و نتیجه حاصله از آن را خواستار بوده ولی هویت قربانی جرم برای او شناخته شده است.
+ سوء نیت نامعین، زمانی است که مجرم، ارتکاب جرم را به طور دقیق از نظر شدت نتیجه و یا هویت قربانی جرم خواستار نیست؛ مثلا مجرم عمدا ضرباتی به طرف وارد آورد و این ضربات ممکن است منجر به سلب قدرت کار کردن و یا حتی مرگ مضروب شود یا مجرم قصد ایجاد خطری برای کلیه کسانی داشته که قربانی آن خواهند بود. مانند آنارشیستی که میان مردم نارنجکی را پرتاب کند و یا به طرف جمعیتی تیراندازی کند و نتیجتا یک یا چند نفر از اجتماع کنندگان کشته شوند، یا اینکه کسی در مکانهای عمومی اقدام به بمبگذاری کند تا عدهای کشته شوند که در این صورت، جنایت با سوء نیست نامعین است.[3]
+ در بند «الف» ماده ۲۹۰ قانون مجازات اسلامی، مقنن در درجه اول نظر بر جنایت با سوء نیست معین دارد چرا که هویت شخصی مجنی علیه شرط است و جانی نیز قصد جنایت بر همان فرد را دارد اما بلافاصله اشاره به «فرد یا افرادی غیرمعین از یک جمع» مینماید و در بند «ت» همین ماده به شرح زیر بیان میدارد: هرگاه مرتکب قصد ایراد جنایت واقع شده یا نظیر آن را داشته باشد، بدون آنکه فرد یا جمع معینی مقصود وی باشد، و در عمل نیز جنایت مقصود یا نظیر آن، واقع شود مانند اینکه در اماکن عمومی بمبگذاری کند.
در این حالت، قانونگذار فرض میکند که جانی قصد ارتکاب جنایت نسبت به همان شخص یا اشخاصی که مورد حمله قرار گرفتهاند را داشته، بدون آنکه قصد جنایت فرد معینی را بنماید و نتیجتا سوء نیت نامعین او یکسان با سوء نیست معین است چرا که در هر حال، اراده تحصیل نتایج جنایت را دارد.[3]
منابع
1. شامبیاتی، هوشنگ، جرایم علیه تمامیت جسمانی اشخاص، ص23، انتشارات مجد.
2. شامبیاتی، هوشنگ، جرایم علیه تمامیت جسمانی اشخاص، ص83، انتشارات مجد.
3. شامبیاتی، هوشنگ، جرایم علیه تمامیت جسمانی اشخاص، ص84، انتشارات مجد.