اقسام و تعاریف جنایات (مواد 289 تا 295 قانون مجازات اسلامی)

+ انواع جنایت بر نفس، عضو و منفعت:

1. عمدی
2. شبه عمدی
3. خطای محض

انواع جنایت عمدی (290)

الف) هرگاه مرتکب با انجام کاری قصد ایراد جنایت بر فرد یا افرادی معین یا فرد یا افرادی غیرمعین از یک جمع را داشته باشد.

ب) هرگاه مرتکب، عمداً کاری انجام دهد که نوعاً موجب جنایت واقع شده یا نظیر آن، می‌گردد.

نکته: در صورتی که جنایت فقط به علت حساسیت زیاد موضع آسیب، واقع شده باشد و حساسیت زیاد موضع آسیب نیز غالباً شناخته شده نباشد که در این صورت آگاهی و توجه مرتکب باید اثبات شود و در صورت عدم اثبات، جنایت عمدی ثابت نمی‌شود.

مثال: اگر جنایت به علت حساسیت زیاد موضوع اصابت (مثلا ورود صدمه به گیجگاه) اتفاق افتد، در صورتی قتل عمدی ثابت می شود که حساسیت زیاد موضوع آسیب، غالبا شناخته شده نباشد و آگاهی و توجه مرتکب اثبات گردد.(وکالت 95)

مثال: کسی به قصد ایراد جرح، عمل نوعا کشنده ای را علیه دیگری انجام می دهد، مثلا ضربه چماقی را حواله گیجگاه او می کند، ولی قربانی جاخالی می دهد که در نتیجه ضربه به دست او خورده وی را مجروح می سازد. در اینجا جرم ارتکاب یافته، ایراد جرح عمدی است.(ارشد 90)

پ) هرگاه مرتکب قصد ارتکاب جنایت واقع شده یا نظیر آن را نداشته و کاری را هم که انجام داده است اما درخصوص مجنیٌ‌علیه، به علت بیماری، ضعف، پیری و … موجب جنایت شده است.(آگاهی و توجه مرتکب باید اثبات شود درغیر اینصورت جنایت عمدی نیست)

مثال: «الف» به یک بیمار هموفیلی، صدمه‌ای را که نسبت به افراد متعارف غیرکشنده است، وارد می‌کند. با توجه به‌عدم انعقاد خونی نیز بیماران هموفیلی، نامبرده به قتل می‌رسد. قتل واقع شده، قتل عمدی در صورت آگاهی و توجه «الف» به وضعیت نامتعارف مجنی‌علیه است.(قضاوت 95)

نکته: در مورد جنایات بر نفس و عضو، هرگاه مرتکب، عمدا کاری انجام دهد که نوعا موجب جنایت ایجاد شده می‌گردد، و مدعی گردد که قصد ارتکاب آن جنایت را نداشته و متوجه نبوده که آن کار نوعا موجب چنین جنایتی می‌شود، اگر جنایت به علت حساسیت زیاد موضع واقع شده باشد که نوعا شناخته شده نباشد، در چنین جنایتی آگاهی و توجه مرتکب باید اثبات شود والا جنایت غیرعمدی خواهد بود. (دکتری ۱۴۰۱)

ت) هرگاه مرتکب قصد ایراد جنایت واقع شده یا نظیر آن را داشته باشد، بدون آنکه فرد یا جمع معینی مقصود وی باشد.

نکته: در صورتی که شخصی با قصد قتل منجر به قتل شخص دیگری شود، جنایت ارتکابی مطلقا عمدی است و فرقی نمی کند که قصد جنایت بر فرد یا افرادی معین یا فرد یا افرادی غیرمعین از یک جمع را داشته باشد).