ماده 48 قانون مدنی

مُنتَفِع باید از مالی که موضوع حق اِنتفاع است سوء ‌استفاده نکرده و در حفاظت آن تَعَدی یا تَفریط ننماید.

تفسیر ماده 48 قانون مدنی

+ منتفع باید مانند مالکی دلسوز در نگاهداری عین مال کوشش کند و از اعمالی که به آن زیان می رساند بپرهیزد. پس اگر در قرارداد انتفاع ترتیب خاصی برای مواظبت از عین مال پیش بینی شده باشد، منتفع باید در مرحله نخست شرایط آن پیمان را محترم شمارد. [1]

+ اگر حق انتفاع از جواهر گرانبهایی باشد و مالک شرط کند که، منتفع باید آن را در صندوق آهنی نسوز نهد یا در خارج شهر از آن استفاده نکند، باید از این دستور ها پیروی کند. ولی، اگر هیچ قیدی هم در این باره نشود، منتفع در استفاده خود آزاد نیست و باید، چنانکه به حکم عرف از جواهری قیمتی حفاظت می شود، از آن نگاهداری کند؛ یا اگر مال موضوع حق باغ میوه باشد، منتفع نباید در آبیاری باغ کوتاهی کند. [1]

+ ماده مزبور دارای دو قسمت است:

قسمت اول «مُنتَفِع باید از مالی که موضوع حق اِنتفاع است سوء ‌استفاده نکرده …»: منظور از سوء استفاده منتفع، آن است که منتفع بیش از مقدار انتفاعی که حق استیفاء به او داده شده استفاده کند.

مثلا در صورتی که موضوع حق انتفاع سکنی خانه باشد منتفع می تواند به طور متعارف در آن سکونت نماید. زن و بچه و نوکر و کلفت هرگاه دارد در آن جای دهد ولی نمی تواند هر اطاق آن را به یک خانوار جداگانه اجاره دهد و یا حیوانات اهلی در آن نگهدارد مگر معمول محل بر آن باشد.

قسمت دوم «… و در حفاظت آن تَعَدی یا تَفریط ننماید.»: تعدی و تفریط دو اصطلاح حقوقی هستند که قانون مدنی در ماده 951 و 952 آن ها را تعریف نموده است.

مثال تعدی در حق انتفاع: مثلا هرگاه باغی مورد حق انتفاع قرار داده شده و متعارف مشروب نمودن درختان در هر هفته یک مرتبه است منتفع هر روز آنها را آب بدهد و یا آب را دائم در نهر های باغ جاری سازد.

مثال تفریط در حق انتفاع: مثلا در مورد باغ که در بالا مثال به آن زده شد، منتفع باید آنگونه که در قرارداد ذکر شده و یا متعارف محل است در حفاظت آن بکوشد.[2]