ماده 887 قانون مدنی

حجب حرمانی و نقصانی

حَجب بر دو قسم است:

‌قسم اول آن است که وارث از اصل ارث محروم می‌گردد: مثل برادرزاده که به واسطه بودن برادر یا خواهر متوفی از ارث محروم می‌شود یا برادر ابی که با‌ بودن برادر ابوینی از ارث محروم می‌گردند.

‌قسم دوم آن است که فرض وارث از حد اَعلىٰ به حد اَدنىٰ نازل می‌گردد: مثل تنزل حصه شوهر از نصف به ربع، در صورتی که برای زوجه اولاد باشد؛ و‌ همچنین تنزل حصه زن از ربع به ثمن، در صورتی که برای زوج او اولاد باشد.

تفسیر ماده 887 قانون مدنی

+ انواع حجب:

1) حجب حرمانی:

حجب حرمانی ناظر به فرضی است که به واسطه وجود خویشاوند نزدیک تر، خویشاوند دورتر از کل ارث محروم می‌شود. برای نمونه، وجود هر یک از وارثان طبق نخست، باعث حجب حرمانی وارثان طبقه دوم و سوم می‌شود. همچنین، با وجود فرزند برای متوفی، نوه ارث نمی‌برد و برادر و خواهر نیز حاجب برادرزاده و خواهرزاده هستند، زیرا دیدیم که در درون هر صنف از وارثان هم‌طبقه، درجه نزدیک‌تر مانع ارث بردن درجه دورتر می‌شود.

2) حجب نقصانی:

حجب نقصانی به معنای آن است که وجود وارثی سبب گردد سهم وارث دیگر کم‌تر شود. برای آنکه حجب نقصانی تحقق پیدا کند، لازم است خویشاوند محجوب فرض بر بوده و دارای دو فرض بالاتر (اعلی) و پایین‌تر (ادنی) باشد و وجود برخی از خویشاوندان (حاجب) سبب شود که فرض اعلای خویشاوند محجوب به فرض ادنی کاهش یابد.

برای نمونه، اگر متوفی فرزند داشته باشد، همسر او فرض پایین‌تر را می‌برد یا سهم مادر از 1/3 به 1/6 تقلیل پیدا می‌کند.

3) حجب از رد:

قانون مدنی با اینکه در ماده ۸۸۷ تنها از حجب حرمانی و حجب نقصانی صحبت کرده، ولی بند ب ماده ۸۹۲ حجب از رد را از آن‌ها جدا کرده و موضوع حکم جداگانه قرار داده است. ماده ۹۰۵ قانون مدنی هم از حجب از رد سخن گفته که با حجب نقصانی تفاوت دارد.