ماده 204 قانون مدنی
قانون مدنی » جلد اول: در اموال » کتاب دوم: در اسباب تملک » قسمت دوم: در عقود و معاملات و الزامات » باب اول: در عقود و تعهدات به طور کلی » فصل دوم: در شرایط اساسی برای صحت معامله » مبحث اول: در قصد طرفین و رضای آن‌ها
تهدید طرف معامله در نفس یا جان یا آبروی اقوام نزدیک او از قبیل زوج و زوجه و آباء و اولاد موجب اکراه است. در مورد این ماده تشخیص نزدیکی درجه برای موثر بودن اکراه بسته به نظر عرف است.
تفسیر ماده 204 قانون مدنی
نکته 1- باید گفتار یا کرداری تهدیدآمیز سر زند که متضمن خطری برای طرف معامله باشد. این خطر ممکن است مستقیما مربوط به جان یا مال یا آبروی معامله کننده باشد، چنانکه او را تهدید به قتل یا سرقت یا نابودی اموال یا آبروریزی نماید. و نیز ممکن است تهدید و خطر مستقیما متوجه یکی از خویشان نزدیک طرف معامله باشد، نه خود او.
بنابراین، قاضی با مراجعه به عرف تعیین می کند که شخصی که تهدید متوجه او شده است از خویشان نزدیک معامله کننده است یا نه؛ و در صورتی که آن شخص از خویشان نزدیک طرف معامله باشد، ممکن است قرارداد غیرنافذ محسوب گردد.[1]
سوالات چهارگزینه‌ای
سوال) شخصی از سوی زوجه یا فرزند خود تهدید و مجبور به فروش ملک مسکونی خود می‌شود. کدام مورد صحیح است؟ (مرکز وکلا اسفند 1402)
1) چون تهدید از داخل خانواده است. معامله نافذ است.
2) معامله اضطراری بوده و نافذ است.
3) معامله باطل است.
4) اگر خریدار عالم به اکراه یا اضطرار نباشد، معامله صحیح است.
پاسخ سوال
پاسخ: گزینه 3
توضیح: انواع اکراه:
- اکراه معنوی (در اکراه معنوی شخص دارای قصد و فاقد رضا است در نتیجه معامله غیرنافذ است.)
- اکراه مادی (در اکراه مادی شخص فاقد قصد است در نتیجه معامله باطل است.)
← اجبار نوعی تهدید مادی محسوب می شود ولی تهدید همان اکراه معنوی است.
اکراه به اعمالی حاصل می‌شود که موثر در شخص با شعوری بوده و او را نسبت به جان یا مال یا آبروی خود تهدید کند، به نحوی که عادتا قابل تحمل نباشد. درمورد اعمال اکراه‌آمیز، سن و شخصیت و اخلاق و مرد یا زن بودن شخص باید در نظر گرفته شود.
منابع
1. صفایی، سید حسین، قواعد عمومی قراردادها، ص 121، تهران، انتشارات میزان.
تشخیص نزدیکی درجه برای موثر بودن اکراه بسته به نظر عرف است.