اسباب تملک

نکته: اشیائی که مورد تملک قرار می‌گیرند بر دو نوع‌اند:

1) اشیائی که مالک ندارند و آنها به وسیله احیاء موات، و حیازت مباحات تملک می‌شود.

2) اشیائی که مالک دارند و آنها به وسیله عقود و تعهدات و اخذ به شفعه و ارث انتقال می‌یابد.

الف) تملک با احیاء اراضی موات و حیازت اشیاء مباحه (مواد 141 تا 182 قانون مدنی)

قانون مدنی تحت عنوان «در احیاء اراضی موات و حیازت اشیاء مباحه» (مواد 141 تا 182 قانون مدنی) قواعدی را در شش باب مطرح کرده است:

باب اول) در احیاء اراضی موات و مباحه (مواد 141 تا 145 قانون مدنی)

باب دوم) در حیازت مباحات (مواد 146 تا 160 قانون مدنی)

باب سوم) در معادن (ماده 161 قانون مدنی)

باب چهارم) در اشیای پیدا شده و حیوانات ضاله: در اشیا پیداشده (مواد 162 تا 169 قانون مدنی)، در حیوانات ضاله (مواد 170 تا 172 قانون مدنی)

باب پنجم) در دفینه (مواد 173 تا 178 قانون مدنی)

باب ششم) در شکار (مواد 179 تا 182 قانون مدنی)

نکته: باتوجه به قوانین جدید، برخی از اموال مذکور «در احیاء اراضی موات و حیازت اشیاء مباحه» را نمی توان از مباحات دانست، زیرا امروزه اراضی موات، آب ها و معادن، از مشترکات عمومی هستند بوده و و در اختیار حکومت اسلامی است و جزء مباحات به شمار نمی آیند. و اشیای پیدا شده و حیوانات ضاله (گمشده) اصولا از اموال مجهول المالک هستند، نه مباحات. و طبق اصل 45 قانون اساسی، اموال مجهول المالک نیز در اختیار حکومت اسلامی است. مواد مرتبط در قانون:

• اصل 45 قانون اساسی
• ماده 6 قانون زمین شهری مصوب 1366
• قانون مرجع تشخیص اراضی موات
• ابطال اسناد آن مصوب 1366
• قانون توزیع عادلانه آب مصوب 1361
• قانون معادن مصوب 1377 و اصلاحیه 1390