عقد منجز و عقد معلق

عقد منجز

منجز به معنای جایز بودن، بی قید و شرط بودن است. در عقد منجز، اثر عقد، موقوف به امر دیگری نیست، بلکه به محض وقوع انشاء، آثار عقد بر آن مترتب خواهد شد؛ چنانکه کسی مالی را به دیگری بفروشد، بدون اینکه تملیک مال را منوط به پدیده‌ی دیگری نماید.

اما در معلق، با توافق اراده طرفین، قرارداد منعقد می گردد، لیکن اثر آن موقوف به امر دیگری است و تا آن امر واقع نشود، اثری بر عقد مترتب نخواهد شد.

عقد معلق

تعلیق به معنی وابسته و منوط کردن امری به امر غیرقطعی و محتمل دیگر و تنجیز ضد آن و به معنی قطعی کردن امری آمده است. عقد وابسته به واقعه محتمل را عقد معلق و عقد غیروابسته را عقد منجز گویند.

وابسته کردن عقد به امر دیگر، اصطلاحاً تعلیق (در برابر تنجیز) و به آن امر که عقد به آن وابسته و معلق شده است، معلق‌علیه گفته می‌شود.

اقسام تعلیق

1. تعلیق در انشا: یعنی وابسته و معلق کردن ایجاد و ساختن عقد به امری دیگر.
2. تعلیق در مُنشأ: به معنی وابسته و معلق کردن تحقق ماهیت عقد انشا شده در عالم اعتبار به امر دیگری.
3. تعلیق در اثر: به مفهوم وابسته کردن جریان اثر عقد به امر دیگری است.

تشخیص نوع تعلیق

تشخیص نوع تعلیق و اینکه اراده طرفین تعلیق در انشا یا مُنشا بوده است، برای تعیین وضعیت عقد، اهمیت اساسی دارد.

نیت طرفین از قراین و شواهد و به طور معمول از الفاظ و کلماتی که به هنگام اظهار خواسته خود به کار می‌برند، دانسته می‌شود.

در مثال یک خریدار و فروشنده مزرعه:

مثلا، در تعلیق انشا مالک خانه می‌گوید: مزرعه را به شما صد میلیون ریال می‌فروشم، اگر تا یک سال دیگر خانه‌ای برای من در زمین من بسازی و خریدار می‌گوید «قبول است.»

و در تعلیق در منشا مالک می‌گوید: «مزرعه را به مبلغ صد میلیون ریال به شما فروختم اگر ظرف یک سال برای من خانه بسازی و خریدار قبول می‌کند.»

تفاوت تعلیق و شرط

تعلیق و شرط را نباید با هم اشتباه کرد. باید دانست که بین مفهوم تعلیق و مفهوم شرط در معنی اخص آن تفاوت اساسی وجود دارد.

برای ارائه مفهوم تعلیق معمولا از کلمه «اگر» و برای مفهوم شرط از عبارت «به شرط اینکه» استفاده می شود.

مثلا، در مقام مقایسه، معنی جمله

«خانه ام را فروختم، اگر ظرف یک سال برای من خانه بسازی.»

با جمله

«خانه ام را فروختم به شرط اینکه ظرف یک سال برای من خانه بسازی»

در صورتی که شرط در معنی اخصص به کار رفته باشد، کاملا متفاوت است.

معنی جمله اول این است که فروش خانه متوقف بر ساختن خانه برای فروشنده است و اگر خریدار ظرف یک سال برای فروشنده خانه بسازد، خانه فروشنده به او فروخته شده است و اگر نسازد خانه مزبور فروخته نشده است، اما خریدار ملزم به ساختن خانه برای فروشنده نیست. پس انتقال مالکیت خانه هم تا زمان ساختن خانه برای فروشنده معلوم نیست.

معنی جمله دوم این است که فروش خانه منوط به ساختن خانه برای فروشنده نیست و بیع خانه در همان زمان نخست واقع می شود و همان زمان تعهدی هم در مورد ساختن خانه برای فروشنده در ذمه خریدار ثابت می شود، که در صورت امتناع خریدار از انجام تعهد ناشی از شرط، فروشنده می تواند با توسل به مرجع قضایی او را ملزم به ساختن خانه کند.