جبران خسارت ناشی از عدم اجرای تعهد (مواد 226 تا 230 قانون مدنی)

+ هرگاه در نتیجه عدم اجرای تعهد خسارتی به متعهدله وارد شده باشد، وی می‌تواند به دادگاه مراجعه و جبران خسارت را مطالبه نماید. برای این که متعهدله بتواند مطالبه جبران خسارت نماید، باید شرایط زیر را مقرر شده باشد و این شرایط مستنبط از مواد 221، 226 و 227 قانون مدنی است.:

الف) انقضا موعد

ب) تحقق ضرر

ج) عدم اجرای تعهد ناشی از علت خارجی نباشد

د) جبران خسارت طبق قرارداد یا عرف یا قانون لازم باشد.

الف) انقضا موعد

+ متعهدله هنگامی حق مطالبه خسارت ناشی از عدم اجرای تعهد را خواهد داشت که موعد مقرر برای اجرای تعهد گذشته باشد. راجع به موعد اجرای تعهد سه فرض می‌توان کرد:

۱) موعد اجرای تعهد در عقد معین شده است:

در این صورت اصولا پس از انقضا موعد مقرر متعهدله می‌تواند ادعای خسارت نماید و مطالبه اجرای تعهد قبل از ادعای خسارت ضرورت ندارد.

۲) موعد اجرای تعهد در عقد معین نشده است:

در صورتی که موعد انجام تعهد در عقد معین نشده باشد، عرف اقتضا می‌کند که تعهد فورا اجرا گردد، مگر اینکه طبع کار بر حسب عرف اقتضا کند که به متعهد مهلتی داده شود، چنانکه موضوع تعهد ساختن خانه‌ای بوده و فصل مناسب برای این کار نرسیده باشد. بنابراین، اگر موعد اجرای تعهد در عقد معین نشده باشد، متعهد اصولا باید تعهد را فورا اجرا کند و در غیر این صورت مسئول جبران خسارت وارده خواهد بود.

۳) موعد اجرای تعهد، طبق قرارداد به اختیار متعهدله باشد:

در این صورت متعهدله هنگامی می‌تواند ادعای خسارت کند که «ثابت نماید که انجام تعهد را مطالبه کرده است». بنابراین در این فرض نیز، به عنوان استثناء بر قاعده عمومی، مطالبه متعهدله شرط دریافت خسارت است.